شناخت پر استهلاک‌ترین قطعات ماشین سنگین نه تنها باعث صرفه جویی در هزینه‌های رانندگان کامیون می‌شود، بلکه از بروز مشکلات ناگهانی و خطرات جاده‌ای تا حد زیادی جلوگیری می‌کند. این غول‌های جاده‌ای مدام در حال فعالیت و به دوش کشیدن بار سنگین حمل و نقل کالا از بنادر تا معادن و کارخانه‌ها هستند و به دلیل فعالیت سنگین و زیادی که دارند به مرور زمان فرسوده شده و نیاز به مراقبت و تعمیر پیدا می‌کنند. در این مطلب قصد داریم به معرفی پراستهلاک‌ترین قطعات ماشین سنگین، بررسی علل فرسودگی زودهنگام، ارائه راهکارهایی برای افزایش طول عمر این قطعات و معرفی علائم هشدار دهنده هر قطعه بپردازیم. با شناخت این قطعات و علائم هشدار دهنده خرابی آن‌ها، رانندگان می‌توانند به تعمیر یا تعویض به موقع اقدام کرده و از وقوع مشکلات بزرگتر و هزینه‌های هنگفت جلوگیری کنند.
دیسک چرخ و لنت‌های ترمز ماشین سنگین
دیسک چرخ، یکی از اجزای حیاتی سیستم ترمز محسوب شده و نقشی اساسی در حفظ جان راننده و بار کامیون دارد. این قطعه دوار که در معرض اصطکاک و گرمای شدید قرار دارد، می‌تواند به مرور زمان فرسوده شده و دچار ترک خوردگی، تاب برداشتن یا سایش شود. از طرفی دیگر، خرابی این قطعه ممکن است مشکلاتی مانند کاهش قدرت ترمز گیری، لرزش فرمان، تولید صداهای ناهنجار و در نهایت، حادثه‌ای ناگوار را به همراه داشته باشد. اما با یکسری اقدامات پیشگیرانه ساده، می‌توان از خرابی دیسک چرخ جلوگیری کرد؛ این اقدامات شامل جلوگیری از ترمزگیری و شتاب‌گیری‌های ناگهانی، رانندگی با سرعت بالا در مسیرهای پر پیچ و خم و استفاده از لنت‌های ترمز باکیفیت می‌شود. علاوه بر این، با اقدامات دیگری همچون بررسی و نگهداری دوره‌ای سیستم ترمز، استفاده از خنک کننده‌های دیسک ترمز و رعایت تناژ مجاز بارگیری، از خرابی این قطعه تا حد زیادی می‌توان جلوگیری کرد.
همچنین از علائم خرابی دیسک چرخ کامیون می‌توان به لرزش فرمان هنگام ترمزگیری، ایجاد صداهای ناهنجار از چرخ‌ها، کاهش قدرت ترمزگیری، کشیده شدن کامیون به یک سمت هنگام ترمزگیری و مشاهده ترک خوردگی یا تاب برداشتن دیسک چرخ اشاره کرد. لنت ترمز از جمله قطعات مصرفی و جزء قطعات پر استهلاک در هر خودرو محسوب می‌شود که در معرض سایش و اصطکاک دائمی قرار داشته و به مرور زمان فرسوده شده و نیاز به تعویض دارد. خرابی این قطعه هم می‌تواند منجر به کاهش قدرت ترمزگیری، ایجاد صداهای ناهنجار و لرزش فرمان شود که در چنین شرایطی باید در اسرع وقت به یک تعمیرگاه مجاز مراجعه کرد. اما با اقدامات پیشگیرانهای که قبل‌تر ذکر شد و مواردی دیگر مانند استفاده از روغن ترمز مناسب، پرهیز از حمل بار اضافی و توجه به علائم هشدار دهنده لنت ترمز، از خرابی این قطعه جلوگیری کرد.
سیستم تعلیق کامیون از پراستهلاک‌ترین قطعات ماشین سنگین
سیستم تعلیق، نقشی اساسی در حفظ تعادل و هندلینگ خودرو، جذب ضربات ناشی از ناهمواری‌های جاده و ارتقای کیفیت سواری دارد. این سیستم شامل اجزایی مانند کمک فنرها، فنرها، میل تعادل و اتصالات مختلف می‌شود که در معرض فرسایش و خرابی دائمی قرار داشته و جزء پراستهلاک‌ترین قطعات ماشین سنگین محسوب می‌شوند. خرابی سیستم تعلیق می‌تواند منجر به ناهمواری سواری، ناپایداری خودرو در جاده، لاستیک‌سایی زودرس و فرمان‌گیری سخت شود. از اقداماتی که می‌شود در راستای پیشگیری از خرابی این قطعه کرد می‌توان به خودداری از عبور سریع از دست‌اندازها و ناهمواری‌های جاده، عدم رانندگی با سرعت بالا در جاده‌های خاکی و ناهموار، بررسی دوره‌ای سیستم تعلیق و استفاده از قطعات باکیفیت اشاره کرد. همچنین توجه به علائم هشداردهنده مانند ناپایداری خودرو، روغن ریزی کمک فنرها و شنیدن صداهای غیر معمول تاثیر زیادی در پیشگیری از خرابی و تعمیر به موقع دارد.
سیستم خنک کننده
سیستم خنک کننده نقشی حیاتی در حفظ دمای موتور در محدوده کاری ایمن دارد و از داغ شدن بیش از حد آن جلوگیری می‌کند. این سیستم شامل اجزایی مانند رادیاتور، واتر پمپ، ترموستات، فن، لوله‌ها و اتصالات می‌شود که همگی جزء پراستهلاک‌ترین قطعات ماشین سنگین هستد. خرابی سیستم خنک کننده می‌تواند منجر به داغ شدن موتور، جوش آوردن آب، آسیب به واشر سرسیلندر و از دست رفتن قدرت شود. بنابراین، اطلاع از راهکارهایی که به پیشگیری به موقع از خرابی این سیستم کمک کند ضروری است. در ادامه به چند مورد از علائم خرابی سیستم خنک کننده کامیون می‌پردازیم.
استفاده از مایع خنک کننده با کیفیت: استفاده از مایع خنک کننده با کیفیت و متناسب با نوع موتور و شرایط آب و هوایی ضروری است و سطح مایع خنک کننده به طور مرتب باید چک شود و در صورت نیاز، به حد مجاز رسانده شود. علاوه بر این، از مخلوط کردن آب با ضد یخ به طور خودسرانه باید جلوگیری شود و حتما از کارشناسان مجاز برای این کار کمک گرفت.
بررسی و نگهداری دوره‌ای سیستم خنک کننده: سیستم خنک کننده باید به طور مرتب توسط یک مکانیک ماهر چک شود و در این بررسی‌ها، وضعیت رادیاتور، واتر پمپ، ترموستات، فن، لوله‌ها، اتصالات و سطح مایع خنک کننده مورد بررسی قرار گیرد.
گرم شدن بیش از حد موتور: اگر عقربه نشانگر دما به محدوده قرمز نزدیک شده یا چراغ هشدار دهنده دما روشن شود، ممکن است سیستم خنک کننده با مشکل مواجه شده باشد.
نشت مایع خنک کننده: نشت مایع از رادیاتور، لوله‌ها یا اتصالات سیستم خنک کننده از علائم مهم خرابی سیستم خنک کننده است.
عملکرد نامناسب فن: اگر فن رادیاتور به طور مداوم کار کند یا اصلا روشن نشود، ممکن است یکی از علائم خرابی باشد.
علائم خرابی گیربکس + نکاتی جهت جلوگیری
گیربکس، نقشی اساسی در انتقال قدرت موتور به چرخ‌ها و تنظیم سرعت و گشتاور خودرو دارد؛ این سیستم پیچیده شامل اجزایی مانند چرخ‌دنده‌ها، میل‌لنگ، کلاچ، دوشاخه‌ها، بلبرینگ‌ها و اتصالات مختلف می‌شود که در معرض سایش و پارگی قرار دارند و از پر استهلاک‌ترین قطعات کامیون هستند. در ادامه به چند راهکار جهت جلوگیری از خرابی گیربکس و چند مورد مهم از علائم خرابی آن می‌پردازیم.
پیشگیری از تعویض دنده‌های ناگهانی و خشن: تعویض دنده‌های ناگهانی و خشن، فشار زیادی به اجزای گیربکس مانند چرخ‌دنده‌ها و دوشاخه‌ها وارد کرده و باعث سایش و پارگی سریعتر آن‌ها می‌شود.
خودداری از نیم کلاچ دادن و رها کردن ناگهانی کلاچ: نیم کلاچ دادن و رها کردن ناگهانی کلاچ، به صفحه کلاچ و گیربکس آسیب می‌رساند.
عدم حمل بار اضافی و یدک‌کشی سنگین: بار اضافی و یدک‌کشی سنگین، فشار زیادی به موتور و گیربکس وارد کرده و می‌تواند به آن‌ها آسیب برساند.
استفاده از روغن گیربکس باکیفیت: استفاده از روغن گیربکس باکیفیت و متناسب با نوع گیربکس و شرایط آب و هوایی بسیار مهم است. همچنین سطح روغن گیربکس باید به طور مرتب چک شود و از مخلوط کردن روغن‌های گیربکس مختلف با یکدیگر خودداری شود.
بررسی و نگهداری دوره‌ای گیربکس: به طور مرتب گیربکس خودرو باید توسط یک مکانیک ماهر چک شود؛ در این بررسی‌ها سطح روغن گیربکس، وضعیت دندهها، دوشاخه‌ها، بلبرینگ‌ها، اتصالات و سایر اجزای گیربکس باید مورد بررسی قرار گیرد.
علائم هشدار دهنده خرابی گیربکس:
دشواری در تعویض دنده: اگر راننده در تعویض دندهها با مشکل مواجه شود، ممکن است گیربکس نیاز به تعمیر داشته باشد.
ایجاد صداهای غیرمعمول: اگر هنگام تعویض دنده یا رانندگی، صداهای غیرمعمول مانند تق‌تق، خرخر یا زوزه از گیربکس به گوش برسد، احتمال خرابی گیربکس وجود دارد.
لرزش: لرزش گیربکس هنگام تعویض دنده یا رانندگی، می‌تواند نشانه‌ای از خرابی باشد.
نشتی روغن: در صورت نشت روغن از گیربکس، باید در اسرع وقت نسبت به رفع عیب آن اقدام شود.
بوی سوختگی: بوی سوختگی از گیربکس، می‌تواند نشانه‌ی داغ شدن بیش از حد یا اصطکاک شدید باشد و نیاز به بررسی فوری دارد.
ریتاردر و پمپ باد کامیون
ریتاردر نقشی مهم در کاهش سرعت و توقف کامیون و خودروهای سنگین دارد که باعث جلوگیری از بروز تصادفات و سوانح می‌شود. این سیستم شامل اجزایی مانند سیلندر هیدرولیکی، دیسک‌های اصطکاک، پمپ هیدرولیک، شیرها، لوله‌ها و اتصالات است که مانند دیگر قطعات پر استهلاک در معرض فرسایش و خرابی دائمی قرار دارند. خرابی ریتاردر می‌تواند منجر به کاهش قدرت ترمزگیری، نشت روغن، ایجاد صداهای ناهنجار و از دست رفتن کنترل خودرو شود. بنابراین، دانستن راهکارهایی که باعث پیشگیری از خرابی این قطعه می‌شود برای هر راننده ضروری است. یکی از دلایلی که باعث خرابی ریتاردر می‌شود استفاده مداوم و بی‌وقفه از آن است؛ در واقع این کار به دیسک‌های اصطکاک و سایر اجزای آن فشار زیادی وارد کرده و باعث فرسودگی سریعتر آن‌ها می‌شود. یکی دیگر از عوامل خرابی ریتاردر ترمزگیری‌های ناگهانی و شدید با ریتاردر و عدم استفاده از آن در سرعت‌های مناسب است.
پمپ باد، نقشی حیاتی در تامین هوای فشرده مورد نیاز برای سیستم‌های مختلف کامیون و کشنده‌ها مانند ترمزها، بوستر ترمز، سیستم تعلیق بادی و درب‌ها ایفا می‌کند. خرابی پمپ باد می‌تواند منجر به کاهش قدرت ترمزگیری، عملکرد نامناسب سیستم تعلیق، باز نشدن درب‌ها و در نهایت، بروز حادثه‌ای ناگوار شود. اما با اقدامات پیشگیرانهای مانند استفاده از روغن کمپرسور باکیفیت، بررسی و نگهداری دوره‌ای پمپ باد و توجه به علائم هشدار دهنده می‌توان از خرابی پمپ باد تا حدی جلوگیری کرد.
علائم هشدار دهنده خرابی تایرها
پراستهلاک‌ترین بخش هر ماشین سنگین تایرها هستند که نقشی ضروری در حفظ تعادل، فرمان‌پذیری و جلوگیری از وقوع تصادفات دارند و در معرض سایش، پارگی، فرسایش و آسیب‌های مختلف هستند که می‌تواند منجر به پنچری، ترکیدن، نشت باد و… شود. در ادامه به چند اقدام پیشگیرانه برای جلوگیری از خرابی زودتر از موعد تایرها می‌پردازیم.
انتخاب تایر مناسب: رانندگان باید از تایرهای مناسب با نوع و وزن کامیون خود استفاده کرده و به شاخص‌های بار و سرعت درج شده روی تایرها توجه کنند. همچنین استفاده از تایرهای با کیفیت و مطابق با استانداردهای لازم ضروری است.
تنظیم باد تایرها: رانندگان باید به طور مرتب باد تایرها را چک کنند و از فشار سنج باد تایر دقیق استفاده کرده و همچنین مطابق با هوای سرد و گرم فشار باد تایرها را تنظیم کنند.
توجه به علائم هشدار دهنده خرابی تایرها: لرزش فرمان یا خود کامیون هنگام رانندگی، می‌تواند نشانه‌ی عدم تعادل یا آسیب به تایرها باشد.
کاهش فشار باد: اگر فشار باد تایرها به طور ناگهانی کاهش یابد، احتمالا نشان از پنچری یا نشتی است.
پیشگیری از خرابی قطعات الکتریکی کامیون
قطعات الکتریکی کامیون، از جمله سنسورها، عملگرها و فیوزها، نقشی ضروری در عملکرد صحیح سیستم‌های مختلف مانند موتور، گیربکس، ترمزها و سیستم‌های روشنایی دارند و جزء پراستهلاک‌ترین و مهم‌ترین قطعات ماشین سنگین هستند. خرابی هر یک از این قطعات می‌تواند منجر به مشکلات جدی، نقص فنی، از دست رفتن عملکرد و در نهایت، ایجاد خطرات جانی و مالی شود. در ادامه به چند راهکار برای نگهداری درست از این قطعات می‌پردازیم.
بررسی و نگهداری دوره‌ای: کلیه اتصالات الکتریکی از نظر خوردگی، پارگی، شل شدگی یا آسیب دیدگی به طور مرتب باید بررسی شود. اتصالات شل یا آسیب دیده با استفاده از ابزار مناسب و سیم‌های باکیفیت باید تعمیر یا تعویض شوند و از تمیز و خشک بودن اتصالات الکتریکی اطمینان حاصل کرد. سنسورها و عملگرها به طور مرتب از نظر عملکرد صحیح باید چک شوند. همچنین رانندگان باید در صورت مشاهده هرگونه مشکل در عملکرد قطعات الکتریکی، به یک تعمیرکار مجاز مراجعه کنند.
محافظت در برابر عوامل خارجی: قطعات الکتریکی در برابر گرد و غبار، رطوبت، نوسانات شدید دما، ضربه و لرزش نیاز به محافظت دارند. همچنین، از پوشش‌های ضد آب و ضد گرد و غبار برای جعبه‌های تقسیم و اتصالات الکتریکی باید استفاده شود و از رانندگی در شرایط آب و هوایی نامناسب مانند بارش شدید باران، برف و طوفان خودداری شود.
استفاده از قطعات یدکی باکیفیت: در صورت نیاز به تعویض قطعات الکتریکی، از قطعات یدکی با کیفیت و اصل باید استفاده شود و از قطعات یدکی غیر اورجینال و تقلبی که ممکن است به سیستم الکتریکی کامیون آسیب برساند، رانندگان باید خودداری کرده و از نمایندگی‌های مجاز یا مراکز معتبر تهیه کنند.
توجه به علائم هشداردهنده: به صداهای غیر معمول، بوی سوختگی، جرقه زدن یا نوسانات ناگهانی در عملکرد سیستم‌های الکتریکی باید توجه شود. در صورت مشاهده هرگونه علائم هشدار دهنده، راننده باید در اسرع وقت به یک تعمیرکار مجاز مراجعه کرده و از نادیده گرفتن علائم هشداردهنده و تعویق در رفع مشکل خودداری کند.
عدم دخالت در سیستم الکتریکی بدون آگاهی و تخصص کافی: از دستکاری یا تعمیر سیستم الکتریکی کامیون بدون داشتن آگاهی و تخصص کافی خودداری شود.
کلام آخر
در این مقاله، به بررسی پر استهلاک‌ترین قطعات ماشین سنگین و راهکارهایی مؤثر برای پیشگیری از خرابی آن‌ها پرداختیم؛ چرا که آشنایی با علائم هشدار دهنده و پیشگیری از خرابی قطعات مختلف کامیون، در حفظ عملکرد صحیح، ایمنی و کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری بسیار مهم و اثرگذار است. با توجه به اینکه هر یک از این قطعات نقشی اساسی در عملکرد کلی کامیون و کشنده‌ها ایفا می‌کنند، مراقبت و نگهداری صحیح از آن‌ها می‌تواند عمر مفیدشان را افزایش دهد و از صرف هزینه‌های زیاد برای تعویض یا تعمیر جلوگیری کند. با انجام همین اقدامات پیشگیرانه ساده و نگهداری دوره‌ای، می‌توان از بروز مشکلات ناگهانی، خوابیدن در جاده و خطرات جانی و مالی تا حد زیادی جلوگیری کرد.
تیتان دیزل تنها نمایندگی رسمی کامیون و کشنده‌های اسکانیا در ایران